Bigos, nazywany czasem "królem polskich potraw", to bez wątpienia jedno z najbardziej rozpoznawalnych dań polskiej kuchni. Ta sycąca potrawa z kapusty i mięsa ma wielowiekową tradycję i była ulubioną potrawą polskiej szlachty i królów. Do dziś bigos gości na polskich stołach, szczególnie podczas świąt i uroczystości rodzinnych.
Historia bigosu
Bigos ma długą i bogatą historię, sięgającą czasów średniowiecza. Nazwa "bigos" pojawia się w polskich źródłach pisanych już w XV wieku. Według jednej z teorii, słowo to może pochodzić od niemieckiego słowa "begossen", oznaczającego "polany" lub od łacińskiego "bigosus", czyli "dwoisty, podwójny" - co może nawiązywać do mieszanego charakteru potrawy.
Pierwotnie bigos był daniem myśliwskim, przygotowywanym podczas długich polowań. Łatwe do przechowywania składniki, możliwość wielokrotnego odgrzewania bez utraty smaku, a nawet z jego poprawą, sprawiały, że był idealnym posiłkiem na łowieckie wyprawy. Z czasem bigos trafił na stoły szlacheckie i królewskie, a Adam Mickiewicz uwiecznił go w "Panu Tadeuszu", opisując bigos jako "arcydzieło kuchni i kunsztu".
"W kociołkach bigos grzano. W słowach wydać trudno
Bigosu smak przedziwny, kolor i woń cudną;
Słów tylko brzęk usłyszy i rymów porządek,
Ale treści ich miejski nie pojmie żołądek."
- Adam Mickiewicz, "Pan Tadeusz"
Składniki
- 1 kg kapusty kiszonej
- 1 kg kapusty białej świeżej
- 500 g wołowiny (łopatka lub udziec)
- 500 g wieprzowiny (łopatka lub karczek)
- 300 g kiełbasy wędzonej
- 200 g boczku wędzonego
- 100 g suszonych grzybów (najlepiej prawdziwków)
- 2 duże cebule
- 3 ząbki czosnku
- 2 jabłka (najlepiej kwaśne)
- 100 g suszonych śliwek (opcjonalnie)
- 100 ml czerwonego wytrawnego wina
- 2 liście laurowe
- 4 ziarna ziela angielskiego
- 1 łyżeczka kminu
- 1 łyżeczka majeranku
- 1 łyżeczka pieprzu mielonego
- 1 łyżka koncentratu pomidorowego
- 2 łyżki smalcu lub oleju
- sól do smaku
Przygotowanie
Krok 1: Przygotowanie kapusty
Kapustę kiszoną odciśnij z nadmiaru soku (możesz go zachować do ewentualnego podlania bigosu) i posiekaj. Jeśli jest bardzo kwaśna, możesz ją przepłukać zimną wodą i ponownie odcisnąć. Kapustę białą poszatkuj drobno.
W dużym garnku rozgrzej łyżkę smalcu lub oleju, dodaj kapustę kiszoną i duś na małym ogniu przez około 30 minut. W drugim garnku, na pozostałym tłuszczu, podsmaż kapustę świeżą przez 15 minut, a następnie dodaj ją do kapusty kiszonej. Całość duś jeszcze przez 30 minut, mieszając od czasu do czasu.
Krok 2: Przygotowanie mięsa i grzybów
Suszone grzyby namocz w ciepłej wodzie przez co najmniej godzinę. Następnie ugotuj je w tej samej wodzie do miękkości (około 20-30 minut), pokrój w paski i dodaj do kapusty wraz z wodą z gotowania (przecedzoną przez sitko).
Mięso wołowe i wieprzowe pokrój w kostkę, dopraw solą i pieprzem. Na dużej patelni rozgrzej tłuszcz i obsmażaj mięso partiami na złotobrązowy kolor. Przełóż do garnka z kapustą. Na tej samej patelni obsmażaj pokrojony w kostkę boczek i kiełbasę, a następnie również dodaj do kapusty.
Krok 3: Dodatki smakowe
Cebulę i czosnek drobno posiekaj i zeszklij na patelni. Jabłka obierz, usuń gniazda nasienne i pokrój w kostkę. Dodaj cebulę, czosnek i jabłka do garnka z bigosem. Wlej czerwone wino, dodaj koncentrat pomidorowy, liście laurowe, ziele angielskie, kmin, majeranek i pieprz.
Jeśli używasz suszonych śliwek, pokrój je na mniejsze kawałki i również dodaj do garnka. Całość dokładnie wymieszaj i duś na małym ogniu, pod przykryciem, przez co najmniej 2 godziny, mieszając od czasu do czasu, aby zapobiec przypaleniu. W razie potrzeby podlej wodą z grzybów lub bulionem.
Krok 4: Dojrzewanie bigosu
Bigos jest gotowy do spożycia po około 3-4 godzinach duszenia, ale jego prawdziwy smak rozwija się dopiero po kilkukrotnym odgrzaniu. Idealnie, jeśli możesz przygotować go dzień lub dwa dni wcześniej, każdego dnia odgrzewając i dusząc przez 30-60 minut. Przed każdym odgrzaniem odstaw garnek do ostygnięcia i przechowuj w chłodnym miejscu lub lodówce.
Wskazówki
- Prawdziwy bigos powinien być gęsty, ale nie suchy. Jeśli jest zbyt wodnisty, duś go bez przykrycia, aby odparować nadmiar płynu.
- Możesz dodać różne rodzaje mięsa w zależności od preferencji: dziczyznę, jagnięcinę, kaczkę itp.
- Bigos doskonale się mrozi, więc możesz przygotować większą porcję i przechowywać w zamrażarce.
- Tradycyjnie bigos podawano z pieczywem, najlepiej z ciemnym chlebem na zakwasie.
- Niektórzy dodają do bigosu również pomidory, paprykę, miód lub przyprawy takie jak gałka muszkatołowa czy jałowiec - możesz eksperymentować z dodatkami według własnego gustu.
Podawanie
Bigos najlepiej smakuje gorący, podawany z pieczywem. Tradycyjnie serwowano go w glinianych garnkach lub wydrążonych bochnach chleba. Doskonale komponuje się z lampką czerwonego wina lub kieliszkiem polskiej wódki.
W niektórych regionach Polski bigos jest nieodłącznym elementem Wigilii, a także popularnym daniem podczas karnawału i innych zimowych uroczystości. Jest również idealnym posiłkiem na chłodne dni, kiedy potrzebujemy czegoś sycącego i rozgrzewającego.
